De oorsprong van het hedendaagse paard
Karel de Lange
Waar stammen de huidige paarden vanaf? Lang werd aangenomen dat de Przewalski aan de basis stond. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat we in een heel andere richting moeten kijken. Volg deze spannende speurtocht in de geschiedenis.
Waarom niet de Przewalski?
Tot aan 1965 werd gedacht dat de Przewalski het enige wilde paardenras was dat uit de oertijd was overgebleven. Lange tijd men meende zelfs dat alle huidige paarden- en ponyrassen van het Equus Przewalski zouden afstammen. Hoewel deze aanname voor veel paardenliefhebbers onverteerbaar blijft, zegt prof. Bernhard Grzimek in zijn boek ‘Paarden’ dat we ons daar dan maar bij neer moeten leggen.
Vooral door de opkomst van het DNA-testen weten we nu dat dit niet het geval is. Het aantal chromosomen van de Przewalski verschilt met die van de gewone paarden. Przewalski’s hebben er namelijk 66 en gewone paarden 64, hoewel kruisingen (net als bij ezels die maar 62 chromosomen hebben) wel mogelijk zijn. De producten (hybriden) uit die kruisingen zijn echter steriel, wat betekent dat zij zich niet kunnen voortplanten.
Een kudde Przewalski’s. Lange tijd heeft men gemeend dat de oorsprong van onze huidige paarden bij dit oerpaard gezocht moest worden. Wat menig hippoloog al vermoedde, is met name door de huidige DNA-test onomstotelijk vast komen te staan: dit kan niet het geval zijn. Przewalski’s tonen vaak de typische zebrastrepen op de benen. Uit de bovenstaande genetische “tree” blijkt dat het Kaspische paard de bron van alle rassen is.
Onze paarden stammen dus niet af van het Przewalski paard. Dit paard heeft bovendien een buitengewoon agressief karakter, dat het volkomen ongeschikt maakt om het te domesticeren, laat staan dat het te berijden is. Al onze fokkerijervaringen ten spijt, wij kunnen geen evolutionair verworven eigenschappen veranderen. Wat we echter wel zeker weten is dat praktisch al onze paardenrassen een Oriëntaalse herkomst hebben. Alleen de Exmoor pony schijnt een uitzondering te vormen. Vast staat ook dat het Arabische paard bij nagenoeg alle rassen een grote rol heeft gespeeld. Bij de warmbloedrassen is ook sprake van invloed van het Andalusische paard en de Berber.
Alle rassen zijn gevormd met behulp van andere, voornamelijk Oriëntaalse rassen. Het is van belang om te weten waar de ‘roots’ van onze paarden liggen, omdat die kennis ons meer vertelt over onze eigen paarden. Wat ze daarbij uit de evolutie hebben meegekregen en in hoeverre wij op die door de evolutie verworven waarden moeten inspelen.
Het ‘uitgestorven’ Kaspische paard
In 1957 trouwde de Amerikaanse Louise Laylin met de Iraanse student Narcy Firouz, die van aristocratische afkomst was. Narcy was een achterkleinzoon van Mozaffar-ud-Din, Shah van de Qajar Dynastie. Nadat ze hun studie in de USA hadden afgerond, vestigden zij zich in Teheran. Beiden waren met het paardenvirus behept en Louise zette een rijschool op, net even buiten Teheran. Omdat zij ook kinderen de gelegenheid tot paardrijden wilde bieden, zocht zij naar geschikte rijpony’s. Importeren behoorde in Iran echter niet tot de mogelijkheid. Toen ze te horen kreeg dat in buurt van de stad Amol aan de zuidkust van de Kaspische Zee, zo’n 200 km van Teheran, een klein paardenras “Moulecki” was te vinden, ondernam ze met haar echtgenoot een reis om deze paarden op te sporen.
Louise Firouz(l) op hoge leeftijd in Iran, waar zij in 2008 op 74-jarige leeftijd overleed. Dankzij deze bijzondere paardenvrouw is het Kaspische paard herontdekt en kon de genetische schakel naar onze huidige paarden- en ponyrassen worden gelegd. Op de afbeelding hier onder het Elburz gebergte, waar Louise Firouz, nabij de stad Amol, de eerste Kaspische paarden aantrof.
Zij vond inderdaad twee hengsten en een merrie. Al gauw kreeg ze het vermoeden dat ze te maken had met de nazaten van het Kaspische paard, dat als uitgestorven gold. DNA van deze paarden werd vergeleken met het DNA uit zeer oude botten, die bij opgravingen in Hamadan waren gevonden. De voorvaderlijke positie van het Kaspische paard van vandaag werd daardoor herkend. De stad Hamadan bevindt zich zo'n 400 km ten zuidwesten van Teheran. Het ligt in een groen, bergachtig gebied, op een hoogte van 1850 meter, aan de voet van de 3574 meter hoge berg.
Tussen 1965 en 1974 werden nog 27 van deze paarden gevonden. Deze ‘Foundation horses’ vormden de basis voor de voortzetting van dit ras buiten Iran. Vandaag leven er wereldwijd, ongeveer duizend van deze bijzondere paarden, allen afstammelingen van deze Foundation horses. In Nederland zijn er ongeveer veertig Kaspische paarden.
Een genetische parel uit Iran, de schakel tussen Oost en West
Het Kaspische paard toont fenotypisch veel overeenkomsten met het Arabische paard.
Het Kaspische ras toont veel overeenkomsten met het Arabische paard. Het heeft de bouw van een klein paard, niet van een pony. Het is een harmonisch, elegant, intelligent en veelzijdig paard. De botstructuur is fijn, maar ook dicht. De benen zijn sterk en smal en de hoeven zijn hard. Er zijn markante verschillen tussen de schedel van het Kaspische paard en dat van andere paardenrassen. Er is echter een duidelijke overeenkomst met de schedel van de Arabische volbloed, maar ook met die van de Andalusier. De ogen zijn amandelvormig, groot en laag geplaatst. Door zijn bouw heeft het Kaspische paard ruime bewegingen. Bovendien zijn het, zoals alle dieren die zich in een meer bergachtige habitat ophouden, zeer goede springers. Het is een gezond en sterk dier, met een vriendelijk, nieuwsgierig karakter. Het is een leergierig en werkwillig paard!
Voor verdere informatie
Het recentelijke uitgevoerde en nog veel uitgebreidere DNA-onderzoek, waarbij veel meer rassen/fokkerijen bij betrokken zijn, bevestigt onweerlegbaar het bovenstaande onderzoek van de Genectic Tree dat onze paarden, qua skelet en het evenwichtsmodel van de Oriëntaalse paarden afstammen.
- International Caspian Society
- Stamboek: The Caspian Horse Society
- Original Ancestors Turkoman Caspian Horses
- Volkskrant: Hoe het paard het paard werd
- Przewalski-Pferde nicht Vorfahren Hauspferde?
Reacties