Hoe bewust zijn paarden zich van hun rol bij het coachen?

Veel van mijn klanten hebben persoonlijk ervaren hoe bewust Raya zich lijkt te zijn van haar rol in het coachen. 

Een van de bijzonderste sessies was deze, op een zonnige lentedag ongeveer een jaar geleden. Ik kom aan op de locatie waar Raya staat, en bij aankomst zie ik dat ze lekker op het zand in de paddock ligt. Dat is normaal, dat doet ze wel meer, dus sla ik er verder geen acht op.

Zodra cliënte Femke, een arts in opleiding, gearriveerd is neem ik haar en Raya mee naar de rijbak. Femke is hier om eens een sessie te ondergaan omdat ze zelf ook plannen heeft om in de toekomst coaching met paarden te gaan toepassen in haar werk.

Na een inleidende bodyscan om de communicatie met het onderbewuste aan te gaan (een oefening uit de Oosterse mindfulness, die we binnen de Eponaquest aanpak speciaal hebben aangepast op het coachen met paarden) gaat Femke bij Raya in de rijbak staan.

Raya snuffelt even aan Femke, loopt een pas of 2 van haar weg, en gaat dan onmiddellijk liggen. Eerst gewoon met haar benen onder haar lijf en haar hoofd omhoog, maar daarna strekt ze zich helemaal uit op haar zij liggen met haar hoofd en hals plat op de grond.

In deze houding kunnen paarden ook in de R.E.M. slaap komen. Ze doen dit maximaal 1 x per dag, voor ongeveer 10 minuutjes, en niet eens noodzakelijk elke dag. Dit is namelijk voor een herbivoor prooidier als een paard een uiterst kwetsbare houding. Ze gaan alleen languit liggen als ze zich helemaal veilig voelen en als er soortgenoten (of andere kuddedieren zoals schapen, geiten of koeien) in de buurt op wacht staan. Het komt wel voor dat paarden tijdens een coachingsessie gaan liggen om iets duidelijk te maken aan de cliënt, maar ook dan gaan ze het meestal niet helemaal languit.

Raya blijft ongeveer een minuut liggen, en dan staat ze energiek weer op. Draait zich naar Femke, die diep in gedachten staat te kijken. Loopt weer een paar passen en gaat opnieuw liggen. Eerst gewoon, dan weer helemaal languit. Ik voel me zelf hoe langer hoe verbaasder. De eerste keer was al bijzonder, de tweede keer is echt heel ongebruikelijk.

Femke blijft diep in zichzelf gekeerd observeren. Ze zegt niets. Dan staat Raya weer energiek op. Draait zich naar Femke, snuffelt even aan de grond, loopt een paar passen weg naar het midden van de rijbak, en gaat WEER - dus voor de derde keer - languit liggen!

Op dit punt bedenk ik dat ze ook al lag toen ik op het terrein aankwam. Ik heb al veel bijzondere dingen meegemaakt in het coachen met paarden, maar begin me nu toch af te vragen of er iets met Raya aan de hand is, zoals koliek – veel liggen kan een teken zijn dat een paard buikpijn heeft of dat er iets is met de benen of hoeven. Maar bij koliek gaan ze vaak ook rollen, en happen naar hun buik. Raya rolt niet, en geeft verder ook geen tekenen van lichamelijk ongemak.

Dus ik vraag Femke wat er volgens haar gebeurt. Femke lacht en antwoordt: “Het is zooo duidelijk! Raya vertelt me dat ik veel te fanatiek doorwerk en dat ik meer rust moet nemen. Dat doe ik wel, maar dan ben ik nog steeds bezig, bijvoorbeeld met het lezen van vakliteratuur. Ik moet mezelf echt eens helemaal overgeven aan het uitrusten!”

Op dat moment staat Raya weer op, schudt zich uit en loopt zonder verdere poespas naar de uitgang van de rijbak. Het punt is immers duidelijk, dus haar werk zit er weer op voor deze sessie…

Hoe bewust zijn paarden zich van hun rol bij het coachen?

Paardondersteunde coaching is vanwege zijn effectiviteit en wijde toepasbaarheid al sinds jaren een heel serieuze en snel groeiende professionele tak van sport. Professionele "paardencoaches" geloven al lang niet meer in toeval als het gaat om de manier waarop paarden aan lijken te voelen hoe ze onderbewuste patronen en blokkades van een cliënt zichtbaar kunnen maken.

Ik coach met meerdere paarden, ook regelmatig met paarden die ik slechts kort ken. Daardoor heb ik zelf kunnen waarnemen dat gebeurtenissen als hierboven beschreven niet uniek zijn. Ook van mijn collega's hoor ik regelmatig verbazende verhalen die echt wel heel aannemelijk maken dat paarden BEWUST bezig zijn met hun rol in, en het proces van, het coachen. Zelf geloof ik dat paarden bewust acties ondernemen en keuzes maken tijdens coachingsessies -- en zich bewust zijn van het effect hiervan op (emotionele blokkades bij) cliënten.

Cambridge Declaration on Consciousness

Vooraanstaande wetenschappers in de cognitieve neurowetenschappen hebben aangetoond dat dieren als paarden - maar ook bijvoorbeeld de octopus - dezelfde 'hersenlagen' hebben als waar zich bij mensen het bewustzijn bevindt.

Ondertekenaars van "The Cambridge Declaration on Consciousness" (2012) verklaren dat dat er overlappend bewijs is dat dieren de capaciteit hebben om bewust gedrag te vertonen, en dat mensen als soort niet uniek zijn in het hebben van dragers voor bewustzijn in de hersenen.

In het ervaringsgericht leren met paarden staan we aan het begin van een spannend nieuw hoofdstuk in de manier waarop de wetenschap naar dieren en dierenbewustzijn kijkt. Dit is goed nieuws omdat het nog veel meer mensen in staat zal stellen van paardondersteunde interventies te profiteren als het gaat om de verbetering van hun functioneren en welzijn.

Hopelijk leidt het ook tot een universele acceptatie van de aanname die bij dierenliefhebbers als ik al eeuwenlang zonder twijfel buiten kijf staat: dat dieren bewuste, intelligente en gevoelige medebewoners van deze planeet zijn. En uiteraard, dat het dus cruciaal is ze zo te behandelen. 

Josselien Janssens
Advanced Eponaquest Instructor
Master Herder Instructor
Medicine Horse Way Master Instructor
Ervaringsgericht Leren met Paardenrden